Μια φωτογραφία σύμβολο. Μια γυναίκα σύμβολο. Ήταν η Μαρία Παντίσκα χαρακτηριστική μορφή όχι μόνο της σφαγής του Διστόμου αλλά όλης της τραγωδίας που προκάλεσε η γερμανική λαίλαπα στην Ελλάδα.Στο πρόσωπό της συμβολίζεται όλος ο πόνος που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος. Μέσα σε μια στιγμή το μαύρο αντικατέστησε όλα τα χρώματα και η θλίψη και η απόγνωση όλα τα συναισθήματα. Θύματα της τραγωδίας δεν ήταν μόνο οι νεκροί. Ήταν και όσοι επέζησαν εκείνο το μαύρο Σάββατο της Ιστορίας που στοίχειωσε τις ζωές τους, χαράκωσε τις ψυχές τους και μάτωσε τη μνήμη τους. Ακριβώς εβδομήντα χρόνια πριν. Ένα σκηνικό αρχαίας τραγωδίας που πρωταγωνιστούσαν οι ίδιες τους οι ζωές.Η φωτογραφία τραβήχτηκε απ το φωτογράφο Dmitri Kessel, ανταποκριτή του περιοδικού “Life” στο Δίστομο λίγους μήνες μετά την τραγωδία. Μπήκε στο τεύχος που κυκλοφόρησε στις 27 Νοεμβρίου 1944. Η λεζάντα στη φωτογραφία έγραφε “Η Μαρία Παντίσκα ακόμα κλαίει με λυγμούς αφότου οι Γερμανοί σκότωσαν τη μητέρα της σε σφαγή στην ελληνική πόλη Δίστομο”.Η γυναίκα με τα μαύρα στη φωτογραφία όμως δεν κλαίει. Δεν μπορεί πια να κλάψει. Φαίνεται στα μάτια της, στις χαρακιές του προσώπου της. Δεν έχασε μόνο τη μητέρα της. Είδε τη σφαγή 228 αθώων ανθρώπων μέχρι και μωρών. Είδε τις ξιφολόγχες να κομματιάζουν νεογέννητα, μπότες να λιώνουν κρανία, ανθρώπους κομματιασμένους, ανθρώπινα μέλη παντού, μυρωδιά θανάτου και το αίμα να τρέχει σαν ανθρώπινο ποτάμι.Άλλους τους έθαψαν στο νεκροταφείο, άλλους στις αυλές των σπιτιών σε πρόχειρους τάφους που άνοιγαν πολλές φορές με τα χέρια τους. Ένα απέραντο νεκροταφείο μέσα σε λίγες ώρες. Δεν μπορεί να κλάψει αυτή η γυναίκα. Δεν έχει άλλα δάκρυα. Ένας λυγμός βγαίνει απ την ψυχή της και καθηλώνεται στο πρόσωπό της. Αυτό το λυγμό βλέπεις εσύ. Είναι η φρικτή στιγμή που οι ζωντανοί νιώθουν ένοχοι που έζησαν. Φτάνουν μάλιστα στο σημείο να θεωρήσουν καλότυχους τους νεκρούς που δεν το ζουν αυτό.
Η γυναίκα αυτή ήταν ένα κοριτσάκι 20 χρονών που γέρασε σε μια νύχτα όπως τόσοι άλλοι άνθρωποι. Ένα ακόμα παιδί που του σκότωσαν την αθωότητα με το χειρότερο τρόπο. Μια γενιά παιδιών που έπρεπε να μεγαλώσουν για να μάθουν ότι εκτός απ το μαύρο υπάρχουν κι άλλα χρώματα.Η γυναίκα αυτή έγινε σύμβολο των γερμανικών αντιποίνων σε όλη την Ελλάδα. Μπήκε εξώφυλλο σε βιβλία, περιοδικά, πανεπιστημιακές εργασίες. Τα θλιμμένα της μάτια λένε πολύ περισσότερα απ” όσα τα κείμενα που θα γραφτούν. Ο Kessel αποτύπωσε με το φακό του αυτή την απόγνωση στα μάτια και στο πρόσωπο αυτής της γυναίκας. Αποτύπωσε το λυγμό και τις χαρακιές του προσώπου της.Το τεύχος του περιοδικού “Life” το εντόπισε τυχαία ένας Διστομίτης φοιτητής στο Μπέρκλει στην Καλιφόρνια. Κάποια στιγμή βρέθηκε τυχαία σε μια δημοπρασία. Εκεί σε μια στοίβα περιοδικών είδε ένα τεύχος με τη φωτογραφία της γιαγιάς του Κατίνας Πίτσου και την ιστορία του Ματθαίου Δημάκα που ήταν αδελφός του παππού του. Σοκαρισμένος ξεκίνησε να ψάχνει το κανονικό τεύχος με το αφιέρωμα στη σφαγή του Διστόμου.Το τεύχος με ημερομηνία 27-11-1944 είχε εξώφυλλο τη δημοφιλή ηθοποιό Γερτρούδη Λόρενς που εμφανιζόταν στη φωτογραφία σαν Αμερικανίδα στρατιώτης που είχε πάρει μέρος στις συμμαχικές εμπροσθοφυλακές στην Ευρώπη. Ξεφυλλίζοντας το η σελίδα 21 έκρυβε μια έκπληξη. Μια ολοσέλιδη φωτογραφία με τη γυναίκα με τα μαύρα και με το πιο θλιμμένο βλέμμα στον κόσμο. Ο φοιτητής ζήτησε να πάρει αλλά το σύνολο των περιοδικών του Life απ’ τη δημοπρασία το είχε ήδη αγοράσει ένας συλλέκτης ο οποίος όμως βλέποντας την επιμονή του φοιτητή και μαθαίνοντας τι ήταν αυτό το τεύχος δέχθηκε να του το δώσει.Στη διπλανή σελίδα υπήρχε η διαφήμιση μιας Chevrolet, σύμβολο δύναμης και πλούτου. Στρέφοντας το βλέμμα στη δεξιά σελίδα ήταν η γυναίκα σύμβολο του πόνου και της απόγνωσης. Αυτός είναι ο κόσμος μας…Οι σελίδες 20 και 21 του περιοδικού Life…